Help U Zelve bakkerij in de Scheldestraat
Antwerpen heeft een rijke bakkersgeschiedenis maar weet jij eigenlijk hoe dat kwam? Nee, dan is het tijd om daar verandering in te brengen, want we mogen er trots op zijn!
Bakkerij Help u Zelve opende op 5 September 1897. De Liberale partij van het volk wilde van zich laten horen! ’s Avonds was er een feest van de toneel en zangafdeling van het ziekenfonds, dat ging niet onopgemerkt voorbij! De socialisten die al hun eigen bakkerij hadden konden er niet mee lachen, dit was concurrentie!
Hard labeur werpt zijn vruchten af
Op de 2de verdieping van de bakkerij bevond zich de zolder, de bloem werd via een trechter in de kneedmachine gestort op de eerste verdieping. Waar ook een watertank stond. Op de benedenverdieping stonden 2 dubbele ovens verwarmd met steenkool kon men 480 broden van 1 kilo per 3 kwartier bakken. De bakkers werkten van 20u tot 6u ’s ochtends.
’s Morgens vroeg vertrokken de arbeiders met hun hondenkar en 500 broden. Later werd dit vervangen door paardenkarren.
Hondenkarren werden voor alle soorten transport gebruikt. Later in de 20ste eeuw werd dit verboden. Maar voor een arbeidersfamilie was het toen de ideale oplossing. De honden waren immers eigendom van de arbeiders en niet van de coöperatieve. Zij moesten dus zelf voor onderdak en verzorging zorgen, spreekt voor zich dat het kostenplaatje voor een hond veel lager lag dan voor een paard.
Wablieft Zoveel?!
Eind 19de eeuw verkochten ze in Antwerpen 500 000 broden in het eerste semester, 1,5miljoen in het 2de en het bleef stijgen tot 2,5 miljoen stuks!
De coöperatieve bracht heel wat leven en zorgde voor werkgelegenheid! De Scheldestraat was een drukte van jewelste, er werkten bakkers, magazijniers, bedienden, koolscheppers, … want naast brood verkochten ze ook kolen, kleding en andere levensnoodzakelijke middelen.
Ziekenfonds, bakkerij … ik snap het niet!
Help U Zelve was een liberaal ziekenfonds dat arbeiders wilde verenigen. Je moet weten dat 30% van het weekbudget van een dokwerker met een vrouw en 7 kinderen naar de aankoop van brood ging.
Er was een oplossing! Sluit je aan bij de liberalen en die zullen je voorzien van levensbelangrijke middelen. Mensen die op voorhand hun broden betaalden konden in ruil daarvoor gratis naar de dokter en de apotheker. Gezinsleden betaalden de helft. Zieke klanten kregen 6 broden per week gedurende 6 weken. Deze formule werd wel door de jaren heen verandert. In elk geval bleef het een zeer voordelig lidmaatschap.
Natuurlijk ontstond er fameuze concurrentie, want ook de socialisten hadden hun eigen bakkersvereniging. Kleine bakkers konden niet op tegen de aanbiedingen van de toen geautomatiseerde bakkerijen van verschillende politieke partijen.
Vele kleine ondernemers opende daarop een café, hun redenatie was slim, de werklieden zouden hun winst uit de coöperatieve komen opdrinken.
Andere kozen om dan toch maar voor de grote fabrieksbakkerijen te gaan werken, de voordelen waren veel interessanter dan zelfstandig te blijven.
Euh cooöperatieve?
Coöperatieve is een zelforganisatie die gericht is op economische successen te behalen door middel van krachten te bundelen. Op het einde van de 19de begin 20ste eeuw was dit een belangrijke organisatie voor de bevolking. Via de coöperatie konden producenten en de consumenten, het volk van ’t stad, zich verenigen. Door gezamelijke aankopen te doen bereikten ze hetzelfde doel, die individueel onmogelijk zouden zijn geweest.
Tijd voor een groots historisch project: Het Liberale Volkshuis
Leo Augusteyns was de zoon van de oprichter van Help U Zelve. Toen Vader stierf, was Help U Zelve bezig met een enorm project, ze moesten meer ruimte realiseren voor de bakkerij, ze hadden 73 000 frank winst geboekt en kochten een perceel in de Volkstraat dat aansloot met de bakkerij in de Scheldestraat. Ze moesten wel want momenteel gebruikte ze de feestzaal van de bakkerij om het brood te stapelen.
Start van de bouw van het Volkshuis, achteraan zie je het magazijn van de bakkerij. Vooraan zie je een handbediende kraan.
Plan van Van Asperen, toen een jonge veelbelovende architect.
Ze spraken Jan Van Asperen en Emile van Averbeke aan, 2 jonge en veelbelovende architecten. Zij creëerde het prachtige art nouveau huis, momenteel de Hibernia en Rudolf Steiner School. De Nieuwe gazet keek er een beetje sceptisch tegenover, ze schreven: “Iets heel, heel eigenaardigs” Deze stijl waren ze in Antwerpen nog niet gewend!
Een nieuw tijdperk brak aan voor de liberale bakkerij Help U Zelve, de bakkerij in de Scheldestraat grensde aan de achterkant van het Volkshuis in de Volkstraat. Het Volkshuis in art nouveau stijl. In diezelfde periode bouwde Victor Horta zijn huis in Brussel dat ook in 1901 was afgewerkt.
Emile Van Averbeke ontfermde zich voornamelijk over de vormgeving, dus ook over de gekleurde mozaïek die je aan de voorgevel van het Volkshuis kan zien. Bovenaan de straatdeur bevindt zich de zaaier, daarnaast nog een schrijnwerker en een ijzerbewerker. Waarschijnlijk werd hij geïnspireerd door zijn afkomst, hij was immers zoon van een timmerman.
Het Volkshuis van de Liberalen ging open in de zomer van 1901
De opening van het Volkshuis was een groot feest en werd aangekondigd door kleurrijk drukwerk.
De brouwerij Help U Zelve
Ze maken veel winst en ze besluiten om hun eigen brouwerij op te starten, het pand bevind zich in Deurne aan het kanaal. Als ze hun eigen brouwerij hadden konden ze natuurlijk al hun feesten voorzien van hun eigen bier. Dit moest voor nog meer winsten zorgen!
10 jaar later en de bakkerij blijft winsten maken. In 1907 wordt het magazijn van de bakkerij te klein. De omliggende gronden zijn te duur dus bouwen ze in gewapend beton een extra verdiep bovenop het magazijn. Hier bevonden zich de stallen voor 24 paarden. De elektrische paardenlift bracht hen op 12 seconden naar boven. Er was ook slaapruimte voor de stalknechten.
Van kleine onderneming naar groot bedrijf!
De coöperatie telde 13 000 klanten, een groot en belangrijk deel van de Antwerpse klanten at dus brood van Help U Zelve. Er waren ondertussen 120 personeelsleden waaronder ook 16 vrouwen die het klein gebak rondbrachten.
Het was een drukte van jewelste door het in en uit rijden van de leveranciers maar ook de klanten kwamen naar de bakkerij. Klanten kregen een volgnummer en elke ochtend mochten er 500 klanten hun bestelling komen oppikken.
De klanten hadden ook recht op gratis medische verzorging van vrouw en kinderen. Daarvoor stonden 7 artsen ter beschikking verspreid over de stad.
Help U Zelve had een eigen apotheek en de geneesmiddelen waren ook gratis. En ten slotte kregen gezinnen waarvan de kostwinner ziek was gratis brood en huismoeders die bevielen kregen een stuk speculaas!
Sinds 1991 is het Liberale Volkshuis een school: Hibernia School en de Rudolf Steinerschool.
Bakkerij Goossens
Bakkerij Goossens, wie de kleinste en oudste bakkerij van Antwerpen niet kent, heeft waarschijnlijk op een andere planeet gezeten. Opgestart in 1884 door Philippe Goossens, die werd opgevolgd door zijn zoon Ferdinand in 1920. In 1934 vierde ze dus al hun 50 jarig jubileum, vandaag zijn ze dus 135 jaar oud. Niet alleen hebben ze de opkomst van de fabrieksbakkerijen overleefd maar ook 2 Wereld Oorlogen. Petje af!
Bakkerij Goossens in de Korte Gasthuisstraat bestaat al sinds 1884.